Lý giải về con số 70-90% sinh viên tốt nghiệp loại giỏi, xuất sắc tại nhiều cơ sở giáo dục, một tiến sĩ luật đang công tác tại một trường đại học công lập ở TPHCM cho rằng nguyên nhân không khó để lý giải. Theo bà, nhiều trường có nhu cầu tạo ra thành tích đẹp về tỷ lệ tốt nghiệp để làm hài lòng cả phụ huynh và sinh viên.
Để đạt được mục tiêu này, phương pháp phổ biến là ra đề thi dễ để sinh viên dễ dàng đạt điểm cao. Vị tiến sĩ chia sẻ: "Cùng một nội dung, nhưng nếu giảng viên chọn phần dễ, ra đề dễ, thì sinh viên nào cũng có thể đạt điểm 'đẹp'". Bà cũng cho rằng vấn đề cốt lõi nằm ở trách nhiệm và sự đầu tư của giảng viên khi ra đề, bởi để có một đề thi chất lượng, trước hết người ra đề phải giỏi.
Nguyên nhân lạm phát sinh viên tốt nghiệp bằng giỏi (Ảnh minh hoạ)
Bà cho biết bản thân từng bị phàn nàn vì ra đề có tính phân hóa cao, khiến nhiều sinh viên bị điểm thấp và sau đó đã phải điều chỉnh để đề thi trở nên "dễ thở" hơn. Hệ quả của việc này là một vòng tròn lợi ích ngắn hạn: “Khi sinh viên đạt điểm cao thì nhà trường vui, phụ huynh vui, sinh viên vui, giảng viên lại đỡ mất thời gian, không lo khiếu nại. Cả làng cùng vui!”.
Tuy nhiên, hậu quả lâu dài của tình trạng "lạm phát bằng giỏi" là vô cùng tiêu cực. Theo vị tiến sĩ, điều đáng lo ngại nhất là người học mất đi động lực phấn đấu, vì không cần nỗ lực nhiều vẫn có thể sở hữu một tấm bằng "đẹp".
Thực tế này được minh chứng qua câu chuyện từ lãnh đạo Học viện Viettel. Khi tiếp nhận 2.000 sinh viên xuất sắc từ các trường đại học để đào tạo theo chương trình riêng, Viettel chỉ tuyển dụng được 100 người và hầu hết vẫn cần phải đào tạo lại. Vị lãnh đạo này cũng chỉ ra sự bất cập trong việc đánh giá sinh viên khi tỷ lệ khá, giỏi, xuất sắc chiếm tới 99%. Ông so sánh, trước đây sinh viên trình độ trung bình vẫn có thể làm tốt công việc sau khi được đào tạo theo đơn đặt hàng, còn hiện nay, nhiều sinh viên xuất sắc ra trường nhưng doanh nghiệp vẫn phải đào tạo lại từ đầu.
(Ảnh minh hoạ)
Dưới góc độ của một nhà tuyển dụng và cũng là giảng viên đại học, ThS Đồng Quin, CEO Công ty TNHH Công nghệ BĐS Revoland và giảng viên Đại học FPT, cho rằng dù tỷ lệ sinh viên giỏi tăng có thể phản ánh nỗ lực của các trường và sinh viên, nhưng nó cũng dẫn đến nguy cơ lạm phát bằng cấp. Khi đó, tấm bằng giỏi không còn là thước đo đủ sức nặng để doanh nghiệp đánh giá chính xác năng lực của ứng viên.
Ông Đồng Quin nhấn mạnh rằng ngày nay, bằng cấp chỉ nên được xem là yếu tố tham khảo, là cánh cửa ban đầu chứ không phải là yếu tố quyết định. Ông cho biết: "Tấm bằng đẹp là một lợi thế phản ánh phần nào sự chăm chỉ và nỗ lực của quá trình học tập. Điều quan trọng hơn là ứng viên cần chứng minh khả năng làm việc thực tế, tư duy giải quyết vấn đề, khả năng học hỏi nhanh, cùng với kỹ năng mềm và thái độ cầu tiến".
Thực tế thị trường lao động hiện nay đang cho thấy một bức tranh nghịch lý: doanh nghiệp luôn trong tình trạng thiếu nhân lực, trong khi sinh viên ra trường lại gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm. Đằng sau sự dễ dãi trong việc cấp bằng của nhiều trường đại học là thế hệ những sinh viên cầm trong tay tấm bằng "sáng chói" nhưng lại không thể đáp ứng được những yêu cầu của công việc thực tế.