Từ xưa đến nay, người Việt luôn coi trọng đạo hiếu và chữ "nhân". Sự kính trọng đối với người đã khuất được xem là một phần của đạo làm người. Ngay cả khi tiễn biệt, con cháu vẫn cố gắng dành cho người mất lễ nghi chu toàn, trang nghiêm nhất, thể hiện lòng biết ơn và đạo hiếu.
Trong phong tục tang lễ, có một điều kiêng kỵ được truyền lại qua bao đời đó là "quan tài không chạm đất". (Ảnh minh họa)
Lý do khoa học phía sau tục kiêng "quan tài chạm đất" trước khi chôn
Thoạt nhìn, việc "quan tài không được đặt xuống đất" có vẻ như chỉ là kiêng kỵ tâm linh, nhưng thực tế, tập tục này có cơ sở khoa học rõ ràng.
Về sức khỏe và thể lực, việc khiêng quan tài là công việc nặng nhọc, đòi hỏi nhiều người phối hợp chặt chẽ. Khi đang di chuyển, các cơ bắp của người khiêng ở trạng thái căng liên tục để giữ thăng bằng. Nếu giữa chừng hạ quan tài xuống đất, cơ thể được thả lỏng, và khi nhấc lên lần nữa sẽ mất nhiều sức hơn, dễ xảy ra mất thăng bằng hoặc tai nạn, nhất là khi đường đi có dốc hoặc khúc cua.
Về vật lý học, khi quan tài đặt xuống, việc nâng lên lại phải vượt qua lực ma sát tĩnh, lớn hơn nhiều so với ma sát khi đang di chuyển. Điều này khiến người khiêng phải tốn sức hơn. Trên những con đường quê gồ ghề, việc "dừng - nhấc - dừng - nhấc" nhiều lần không chỉ mất thời gian mà còn có thể làm quan tài nghiêng lệch hoặc rung lắc, bị xem là điều không may.
Ngoài ra, trong các đám tang truyền thống, mọi nghi thức đều được sắp xếp theo giờ lành. Nếu dừng giữa chừng, không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ lễ tang mà còn bị cho là phá giờ tốt, làm lỡ vận may của người đã khuất và con cháu.
Trước đây, tang lễ ở nông thôn Việt Nam rất chu toàn. Khi có người mất, cả làng xóm đều chung tay giúp đỡ, người khiêng, người dựng rạp, người chuẩn bị lễ vật. Việc đưa tang thường diễn ra trên quãng đường dài, đi qua ruộng đồng, làng mạc, và quan tài được giữ trên vai suốt hành trình, tuyệt đối không đặt xuống đất cho đến khi đến huyệt mộ.
Hiện nay, cùng với đời sống đô thị và quy định về vệ sinh môi trường, hình thức hỏa táng và mai táng gọn nhẹ dần trở nên phổ biến hơn. Tuy nhiên, ở nhiều vùng quê người dân vẫn giữ tục "quan không chạm đất", xem đó là biểu tượng của sự tôn trọng và chu toàn với người đã khuất.
Giá trị nhân văn của tập tục trong xã hội hiện đại
Ngày nay, khi cuộc sống trở nên hiện đại hơn, nhiều người cho rằng những tập tục như "quan không chạm đất" đã lỗi thời. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, ta sẽ thấy đây không chỉ là nghi thức tâm linh, mà còn là một biểu hiện của văn hóa ứng xử và tinh thần nhân nghĩa của người Việt.
Trước hết, tập tục này thể hiện tinh thần đoàn kết và phối hợp nhịp nhàng. Khiêng quan tài là việc đòi hỏi nhiều người cùng thực hiện, bước chân phải đều, nhịp tay phải chắc, chỉ cần một người lơ là là cả nhóm bị ảnh hưởng. Tinh thần tập thể, đồng lòng ấy cũng là điều người Việt luôn coi trọng, từ trong làng xã xưa cho đến nơi làm việc ngày nay.
Thứ hai, tập tục này là sự nhắc nhở về lòng nhân và sự trân trọng sinh mệnh. Khi con cháu cùng nhau tiễn đưa người thân trong trang nghiêm và cẩn trọng, đó không chỉ là nỗi đau mất mát, mà còn là bài học sống biết quý trọng những người đang ở bên mình.
Cuối cùng, việc "quan không chạm đất" thể hiện sự chỉn chu, tỉ mỉ và tinh thần trách nhiệm, dù trong thời khắc tang thương, con người vẫn cố gắng làm mọi việc cho thật trọn vẹn, đúng lễ nghĩa.
* Thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo!